MyMetroUtama
Oleh
Muhammad Saufi dan Nor ‘Asyikin Mat Hayin
am@hmetro.com.my
Kuala
Lumpur: Ribuan manuskrip alam Melayu dikatakan bernilai puluhan juta
ringgit tersimpan di beberapa lokasi di seluruh dunia.
Antaranya
ialah di British Library, London, United Kingdom; Muzium Topkapi,
Istanbul, Turki; Muzium Leiden, Belanda selain Portugal.
Manuskrip
alam Melayu ini terdiri daripada pelbagai kategori, antaranya hikayat
cerita Melayu, undang berkanun ketika era kegemilangan Melaka
sehingga kepada surat rasmi raja-raja.
Menerusi
arkib digital di British Library, wartawan menemui lebih 100 naskhah
manuskrip pelbagai bidang termasuk kanun bertulis, Sejarah Melayu,
Hikayat Hang Tuah serta surat daripada kesultanan Melayu kepada
pembesar luar.
Arkib
digital berkenaan kini boleh diakses secara percuma dengan memasukkan
kata kunci 'Jawi' dan semua bahan manuskrip berkenaan ditulis dalam
bahasa Jawi dan ada juga dalam bahasa Arab.
Felo
Penyelidik Kanan, Institut Alam dan Tamadun Melayu (Atma) Universiti
Kebangsaan Malaysia (UKM), Prof Madya Dr Mohd Syukri Yeoh Abdullah
berkata, semua manuskrip berkenaan tersimpan di beberapa negara dan
ia cukup terpelihara.
Menurutnya,
tahap nilai sesebuah manuskrip itu diukur menerusi isi kandungannya,
siapa pengarangnya dan usia manuskrip berkenaan.
Beliau
berkata, setiap manuskrip itu akan memberi gambaran kepada kehidupan
masyarakat, teknologi serta pengetahuan ketika ia ditulis.
"Kebanyakan
manuskrip ini berusia antara 200 hingga 700 tahun termasuk manuskrip
besar seperti Sejarah Melayu serta kitab-kitab awal berkaitan agama
Islam.
"Kitab-kitab
berkaitan hukum hakam agama ini kebanyakannya ditulis oleh ulama
Nusantara sebelum manuskrip berkenaan dibawa ke negara luar untuk
simpanan serta kajian.
"Saya
kira, terdapat ribuan manuskrip alam Melayu masih berada di beberapa
negara seperti United Kingdom dan Belanda ketika era kolonial
dahulu," katanya kepada Metro Ahad.
Dr
Mohd Syukri berkata, wujud juga simpanan manuskrip yang besar di
Muzium Topkapi kerana alam Melayu mempunyai pertalian sejarah dengan
kerajaan daulah Uthmaniyyah.
"Sebenarnya,
terdapat ribuan lagi manuskrip Melayu yang masih tersimpan dan tidak
keterlaluan jika saya menganggarkan puluhan ribu.
"Ada
manuskrip yang masih belum dikatalogkan lagi oleh penyimpan seperti
muzium di sesebuah negara. Pengkaji tempatan memerlukan kaedah khusus
untuk melaksanakan kajian terhadap khazanah kita.
"Jika
ada rundingan di peringkat kerajaan kepada kerajaan (G2G), pastinya
kita dapat membawa pulang sebahagian besar manuskrip ini namun kita
tidak begitu agresif ke arah objektif berkenaan," katanya.
Gesa
wujud Pusat Manuskrip Melayu
Pusat
Manuskrip Melayu perlu diwujudkan bagi memartabatkan sejarah warisan
bangsa sekali gus menyangkal dakwaan bahawa bangsa Melayu lemah dan
ketinggalan.
Itu
cadangan Pengerusi Majlis Penasihat Peradaban Melayu, Prof Tan Sri Dr
Abdul Latiff Abu Bakar berhubung ribuan manuskrip alam Melayu yang
bertebaran di seluruh dunia.
Abdul
Latiff berkata, sudah sampai masanya kerajaan mewujudkan satu
institusi khusus yang mengumpul, menyimpan serta melaksanakan kajian
berhubung manuskrip lama.
"Saya
sendiri pernah melihat beberapa manuskrip alam Melayu yang tersimpan
di beberapa negara luar dan ia satu perasaan yang amat menggembirakan
apabila melihat ketinggian warisan Melayu suatu ketika dulu.
"Wujud
beberapa kaedah untuk kita bawa pulang manuskrip ini, antaranya jika
tidak boleh kita ambil manuskrip asal, mungkin kita boleh buat
salinan atau menerusi simpanan digital.
"Semua
manuskrip ini perlulah diletakkan di suatu institusi khusus dan untuk
itu saya berpandangan bahawa kewujudan Pusat Manuskrip Melayu adalah
sangat penting," katanya.
Beliau
berkata, pusat berkenaan perlu juga mendapat kerjasama daripada
Perpustakaan Negara (PNM) dan Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP) yang
memiliki kepakaran dalam pengkajian manuskrip.
Menurutnya,
setiap manuskrip ini mempunyai nilai tersendiri termasuklah cerita
rakyat yang turut tersimpan di negara luar kerana setiap ciri
berkenaan memberi gambaran kehidupan masyarakat ketika itu.
"Saya
juga amat yakin, banyak lagi manuskrip yang mungkin tidak
dikatalogkan di beberapa muzium utama dunia seperti di Belanda, Itali
dan United Kingdom.
"Kita
bukan mahu menubuhkan pusat ini untuk berbangga dengan sejarah lalu,
namun sejarah lalu memberi gambaran siapa kita pada hari ini.
"Malah,
dengan kewujudan satu pangkalan data manuskrip Melayu itu, ia akan
menguatkan nilai jati diri anak bangsa supaya tidak mudah diperlekeh
kononnya kita ketinggalan sedangkan manuskrip berkenaan adalah bukti
keupayaan kita suatu masa dulu," katanya.
Bawa
pulang warisan negara
Usaha
untuk membawa pulang manuskrip alam Melayu termasuk kaedah untuk
menyimpan salinan berkenaan, perlu dilakukan kerana ia adalah
khazanah penting negara.
Aktivis
Kebudayaan dan Pengasas Pusaka, Eddin Khoo berkata, negara asing
sangat berminat dengan manuskrip ini kerana mereka boleh mengetahui
adat budaya Melayu termasuk latar belakang sejarah suatu ketika dulu.
Beliau
yang juga anak kepada Tokoh Sejarah Negara, Prof Emeritus Tan Sri Dr
Khoo Kay Kim berkata, khazanah negara ini perlu dibawa pulang untuk
kajian mendalam berhubung pelbagai bidang.
"Kita
sudah mempunyai kepakaran dalam aspek penyimpanan arkib lama malah
kita juga boleh melaksanakan dokumentasi digital bahan ini.
"Bagaimanapun,
kita seakan kurang agresif untuk membawa pulang manuskrip ini dan
hanya menilai manuskrip itu hanya buku-buku lama sedangkan terdapat
ilmu pengetahuan yang bernilai di dalamnya.
"Jika
ia sekadar buku lama, pastinya negara barat tidak berminat untuk
menyimpannya malah banyak naskhah manuskrip alam Melayu yang dikaji
oleh sarjana barat," katanya.
Menurutnya,
ia memberi gambaran bahawa manuskrip ini mempunyai nilai yang
tersendiri dan pengkaji tempatan perlu diberikan ruang untuk mengkaji
khazanah negara ini.
"Apa
yang saya tahu, kebanyakan manuskrip ini disimpan di British Library
hasil koleksi beberapa tokoh sarjana barat seperti Stanford Raffles
dan beberapa orang lain," katanya.
"Jika
ada ruang yang diberikan oleh kerajaan untuk berunding dengan pihak
beberapa muzium, pasti kita dapat membawa pulang manuskrip ini atau
mempunyai salinan digital yang boleh digunakan untuk kajian lanjut,"
katanya.
SUMBER-Artikel
ini disiarkan pada : Ahad, 24 January 2021 @ 7:30 AM