Institusi Khalifah.

1.5 Institusi Khalifah.

Oleh-AHMAD BIN YAAKOB

Pemilihan Khalifah

Hasil Pembelajaran; Menghuraikan konsep dan ciri-ciri khalifah serta kaedah pemilihan khalifah.

Khalifah al-Rasyidin dan Umayyah abad ke-7-8M (601-799M)

a)Konsep khalifah

Selepas zaman Nabi Muhammad s.a.w, pemerintahan dan pentadbiran negara Islam diterajui oleh empat orang khalifah iaitu Abu Bakar al-Siddiq, Umar bin al-Khattab, Uthman bin Affan dan Ali bin Abi Talib. zaman tersebut dikenali sebagai “Zaman Khulafa al-Rasyidin'.PemerintahanKhulafa,al-Rasyidin merupakan contoh terbaik dalam sistem pemerintahan dan pentadbiran Islam selepas zaman Nabi Muhammad s.a.w.

Khilafah  ialah institusi pemerintahan dan pentadbiran Islam yang bermula selepas kewafatan Nabi Muhammad s.a.w.Orang yang mengetuai institusi ini dipanggil khalifah.Khalifah membawa maksud pengganti Nabi Muhammad SAW oleh sebab tugas menerima wahyu sudah selesai dengan kewafatan baginda,maka tugas seorang khalifah adalah:

(a)menurut al-Mawardi dalam kitab al-Ahknmal-Sultaniyyah, memelihara agama (syariah)   dan mentadbir dunia.

(b) menurut Ibn Khaldun dalam kitab Muqaddimah- menegakkan agama dan mentadbir  dunia mengikut hukum syariah untuk kebaikan di dunia dan di akhirat.

Hampir semua mazhab dalam lslam,kecuali serpihan mazhab Khawarij  dan Muktazilah, mewajibkan masyarakat Islam mewujudkan institusi khilafah,atau dalam istilah Syiah disebut

Imamah bagi memelihara agama Islam dan mentadbir negara dan masyarakat Islam.

Pelaksanaan sistem berkhalifah bermula pada zaman Khulafa al- Rasyidin, diikuti oleh khilafah Umayyah,Abbasiyah,Fatimiyyah dan berakhir pada pemerintahan Uthmaniyah dengan tertubuhnya Kerajaan Republik Turki pada tahun 1923.[1]

a)Sistem khilafah –isntitusi pemerintahan Islam berdasarkan al-Quran dan Hadis.

b)Hukum menegakkan khilafah

Umat Islam bersepakat bahawa menegakkan atau melantik khilafah atau imamah adalah wajib.Dalil kewajipan menegakkan khalifah adalah berasaskan kepada ijmak para sahabat, para tabiin dan ulamak-ulamak Islam.

c)Jawatan penggantian khalifah.

Semasa kewafatan Abu Bakar dan perlantikan Uma, tiada seoang pun dalam kalangan mereka yang menyatakan tidak perlu kepada khalifah,imam atau pemimpin. Inilah ijmak paa sahabat yang merupakan dalil yang kuat untuk menetapkan kewajipan meneggakkan khilafah atau imamah.[2]

d)Pelaksanaan sistem khilafah dengan sepenuhnya berlaku pada zaman Khulafa al-Rasyidin.

e)Institusi khilafah berakhir pada zaman Mustafa Kemal Attatuk apabila beliau mengistiharkan kerajaan Republik Turki pada tahun 1924.

Ciri-ciri Khalifah

Pelantikan khalifah memenuhi ciri-ciri kelayakkan tertentu

1 Khalifah merupakan ketua negara. Sebagai khalifah, kuasa beliau tidak terhad pada aspek keagamaan sahaja, malahan juga aspek keduniaan.

2 Dalam melaksanakan tanggungjawabnya mentadbir negara lslam, khalifah mesti menjadikan al-Quran dan as-sunnah sebagai panduan, seperti semasa pemerintahan Nabi Muhammad s.a.w.

3 Oleh itu, pemilihan seorang khalifah atau calon khalifah mestilah berdasarkan kepada beberapa ciri. Antaranya ialah:

(a) beragama Islam

(b) lelaki merdeka

(c) adil

Keadilan dalam semua aspek atau perkaa seperti percakapan, perbuatan atau tindakan dengan berpaksikan al-Quan dan sunnah. Seseorang pemimpin yang adilialah pemimpin yang bercakap benar, bersikap amanah, sabar, menjaga batas pergaulan, menjauhi dosa dan menjaga mauah. Keadilan akan mmewujudkan kemajuan, kesejahteraan dan keharmonian rakyat dan negara.

(d) berilmu

Ilmu membolehkan seseorang khalifah memutuskan sesuatu hukum atau membuat keputusan tepat terhadap masalah agama dan masalah duniawi. Khalifah bukan sahaja memerlukan ilmu agama tetapi juga memiliki ilmu keduniaan seperti ilmu perundangan,kewangan dan  sosial.Ilmu akan melicinkan urusan pemerintahan dan pentadbiran.

(e) mempunyai pemikiran yang waras dan tajam

(f) mempunyai wawasan yang jelas terhadap masa depan negara (siasah)

(g) tidak cacat/sihat

Seseorang khalifah hendaklah memiliki tubuh atau fizikal yang sihat atau tidak berpenyakit.Kesihatan seseorang khalifah sangat perlu bagi menjamin pelaksanaan pemerintahan dan pentadbiran berjalan dengan lancar demi kemajuan dan kesejahteraan rakyat dan negara.[3]

(h) warak

(i) berani

      Kepentingan seorang ketua negara dalam Islam tidak hanya dari aspek siasah, tetapi juga mengutamakan soal akhlak. Ini kerana, beliau akan menjadi contoh kepada takyatnya.[4]

Tanggungjawab khalifah.

Kuasa dan Tanggungjawab Khalifah

Menurut Ibn Khaldun, tugas khalifah ialah "menegakkan agama dan mentadbir dunia mengikut hukum syariah untuk kebaikan dunia dan akhirat".

Seorang khalifah bertanggungiawab dalam mengendalikan urusan pentadbiran negara dan juga melaksanakan hukum-hukum agama dengan adil. Pelaksanaan hukuman tersebut pula mestilah mengikut hukum seperti yang telah terkandung di dalam al-Quran. Di samping itu, perkara-perkara yang berkaitan dengan perundangan seperti pelantikan hakim, saksi dan pelaksanaan hukuman mesti dikawal dengan betul.

3 Dalam membuat sebarang keputusan berhubung urusan negara, seorang khalifah juga mesti berdasarkan syura (permesyuaratan)

Dalam membuat sebarang keputusan berhubung urusan negara, seseorang khalifah mesti berlandaskan syura. Dalam melantik pegawai untuk menjalankan tugas pula, khalifah perlu menyerahkan tanggungjawab tersebut kepada individu yang amanah dan jujur dalam melaksanakan tugasnya. Tujuannya supaya tugas yang dilakukan berjalan dengan sempurna.

Dalam aspek ekonomi, khalifah perlu melaksanakan sistem ekonomi yang selaras dengan kehendak Islam. Tujuannya adalah untuk menjamin sumber pendapatan yang diperoleh kerajaan dan rakyat bersih mengikut syariat. Beliau juga bertanggungjawab memungut cukai, zakat serta menguruskan pendapatan baitulmal secara berhemat

      Khalifah bertanggungjawab menyebarkan ilmu kepada rakyat di samping menyediakan kemudahan awam untuk kebajikan rakyat seperti sekolah, masjid dan hospital. Selain itu, beliau juga perlu memastikan perpaduan dalam kalangan masyarakat adalah utuh.Khalifah juga bertanggungjawab menjaga keamanan dan keselamatan rakyat serta negara daripada ancaman musuh sama ada dari dalam mahupun luar negara. Untuk itu, khalifah perlu mengambil langkah-langkah tertentu bagi mengukuhkan keselamatan negara. Contohnya, ketika pemerintahan Khalifah Umar bin al-Khattab, beliau telah memperkemas pasukan tentera Islam bagi melindungi keselamatan negara daripada ancaman kuasa asing, iaitu Byzantine dan Parsi.[4]

Pentadbiran agama-menegakkan agama dan memimpin rakyat mengikut ajaran Islam untuk kebaikan dunia dan akhirat.Pentadbir  negara seperti mengetuai pentadbiran negara, membangunkan negara, memajukan ekonomi dan sebagainya.[5]

---

[1] Ibid,45

[2 Mohd Sukki Othman dan Wan Muhammad  Wan Sulong ,Teks Pra U STPM Sejarah Penggal 2,57.

[3] Mahdi Shuid. Et.al, Teks STPM Sejarah Islam Penggal 2, (Bandar Baru Bangi :Penerbitan Pelangi Sdn.Bhd,2013),70.

[4] Mahayudin Hj.Yahya et.al.,Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2,36.

[5 Mahayudin Hj.Yahya et.al.,Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2,Edisi Kemaskini,48.

[6] “Intitusi Khalifah”, dalam  Modul Pengajaran dan Pembelajaran STPM Sejarah, (Putrajaya: Kementerian Pendidikan Malaysia,2013),17.